من فلوجه را به یاد می آورم

من فلوجه را به یاد می‌آورم رمانی تلخ و تکان‌دهنده دربارۀ حافظه، هویت و آسیب‌های نسلی است. شاید این کتاب اثری شخصی به نظر برسد، اما آنچنان که در جهانِ امروز مسئلۀ پناهجویان و جنگ جدی شده، طیفی وسیع از مخاطبان می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند.

فرات العانی، نویسندۀ اثر، دربارۀ مردی می‌نویسد که  فرزند پناهنده‌ای سیاسی است و می‌کوشد از خلال تکه‌پاره‌های حافظۀ روبه‌زوالِ پدرش، خودش را دوباره کشف کند؛ خودش را، مفهوم سرزمین و بوم را، احساس تعلق را.

قهرمان داستان تلاش می‌کند گذشته‌ای را کشف کند  که پدرِ روبه‌مرگش مخفی نگه داشته و کم‌کم فراموش کرده است. او می‌خواهد تصویری قدرتمند و لایه‌لایه از عراق را نقاشی کند، عراقِ دهۀ 1950 تا 2000 را.

رامی، مردی جوان در اوایل دهۀ 1970، از خانه اش فرار کرد تا از دیکتاتوری صدام حسین گریخته باشد. او در فرانسه، زندگی جدیدی برای خود و خانواده‌اش ساخت و سخت تلاش کرد تا یک مهاجر موفق شود. با اکراه و مقاومت از آن سال‌های گذشته صحبت می‌کند، و پسرش، فرات، آن را مانند دیواری بین او و پدر احساس می‌کند. هنگامی‌که رامیِ سال‌خورده با سرطان کشنده در بیمارستان بستری می‌شود، فرآت اخرین فرصت خود را برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این مرد مرموز و هویت خود می‌یابد.

تغییر بین گذشته و حال، از درون‌مایه‌های اصلی من فلوجه را به یاد می‌آورم است. این رفت‌وآمدها و مقایسه‌ها و خط‌کشی‌ها باعث شده این رمان تأثیری شگرف بر خواننده بگذارد. رامی می‌کوشد سرزمین ویران‌شدۀ خویش را پیش از ویرانی به یاد بیاورد. یا بهتر بگوییم: او می‌خواهد بعد از ویرانی را فراموش کند.

درگیری‌های خشونت‌آمیز در فلوجه از زمانی که به پایگاهی برای حزب بعث حسین تبدیل شد، آوارگی و حرمان و هراس برای ساکنانش به بار آورد. اقدامات شجاعانۀ گروه مقاومت و همچنین وفاداری پیچیدۀ عراقی‌های چپ را که علیه جنبش ناسیونالیستی عرب وحشیانه می‌جنگند، از دیگر مواردی است که رامی به‌سختی تن به یادآوری‌شان می‌دهد.

و در نهایت، جایی که فراموشی رامی تبعید او را پاک کرده است، فرات به‌دنبال پر کردن شکاف‌هاست، با تکیه بر خاطرات دوران در سال 2023 با انتشار من فلوجه را به یاد می‌آورم، نام فرات العانی بیش از پیش بر سر زبان‌ها افتاد و نشان داد که چه نویسنده قابلی است. ‌

بخشی از افتخارات من فلوجه را به یاد می‌آورم:

• برندۀ جایزۀ سنگور 2023
• برندۀ جایزۀ ادبیات عرب 2023
• برندۀ جایزۀ آمِریگو وسپوچّی 2023
• برندۀ جایزۀ رمان ورسیون فمینا 2023
• نامزد نهایی جایزۀ مارسل پانیول 2023
• نامزد نهایی جایزۀ گنکورِ رمان اول 2023

گرچه من فلوجه را به یاد می‌آورم با بیانی شاعرانه به زندگی سیاسی رامی احمد و چند دورة تاریخی مهم عراق می‌پردازد، بیش از آنکه اثری سیاست‌زده باشد، اثری انسانی است. در این رمانِ تکان‌دهنده نویسنده از نگاه فرزندی به پدرش می‌نگرد که درگیر بحرانِ حافظه، بحران هویت و مسئلۀ ترومای نسلی در کشوری غریب است.

اولین رمان فرات العانی سفری شعرگونه برای به خاطر سپردن است، سفر پسری برای نجات خاطرات محو‌شدۀ پدری که دچار فراموشی شده. پسر تکه‌های گذشته‌ای را کنار هم می‌گذارد که بسیار شخصی و باارزش است؛ آن‌قدر که نمی‌شود و نباید فراموش شود.

همان‌طور که راوی ماجرا و سرزومین فرات و پدرش را دوباره کشف می‌کند، خواننده نیز در این تجربه با او همراه می‌شود تا تاریخ شخصی را با حقیقت عینی آشتی دهد. عراقِّ فرات العانی فقط یک کشور نیست؛ مثل هم مهاجر و پناه‌جوی دیگری سرزمینی که از آن رانده شده‌اند، تبدیل می‌شود به خانه‌ای که انسان در آرزوی بازگشتِ به آن است.